strafbaarheid

Strafbaarheid is de mate waarin iemand strafbaar kan worden gesteld voor een feit volgens het strafrecht. In de Nederlandse rechtspraktijk gaat het hierbij om de vraag of een handeling of nalaten voldoet aan de omschrijving van een strafbaar feit en of de betrokkene daarvoor aansprakelijk kan worden gehouden.

Een strafbaar feit bestaat uit twee kernelementen: de feitelijke component (het handelen of nalaten zelf, oftewel het actus reus) en de normatieve component (het wettelijke strafbaar feit en de aard van het gevolg). Daarnaast speelt de mentale component een rol: de ikke of mind, oftewel de mens rea. In de meeste gevallen is vereist dat de dader opzet of culpa (schuld) kan worden toegerekend. Toerekeningsvatbaarheid kan beperkt of uitgesloten zijn, bijvoorbeeld bij jeugdigen, bij psychische stoornissen of bij bepaalde verontschuldigende omstandigheden.

Toerekeningsvatbaarheid en strafbaarstelling hangen ook af van leeftijd. In de Nederlandse wet geldt een minimumleeftijd voor strafrechtelijke aansprakelijkheid: minderjarigen onder de 12 jaar zijn doorgaans niet strafbaar; 12 tot 17 jaar vallen onder het jeugdstrafrecht; vanaf 18 jaar geldt het volwassene strafrecht.

Daarnaast bestaan strafuitsluitingsgronden die de strafbaarheid kunnen uitsluiten of verminderen, zoals noodweer, noodtoestand (overmacht), ontoerekeningsvatbaarheid wegens een stoornis in het geestelijk vermogen, of andere wettelijke uitzonderingen. Strikte aansprakelijkheid kan ook voorkomen bij bepaalde wetten waarbij opzet of schuld niet nodig is.

Samenvattend bepaalt strafbaarheid of en in welke mate een persoon kan worden gestraft voor een feit, afhankelijk van de delictsomschrijving, de toerekeningsvatbaarheid en eventuele uitsluitings- of ernstigingsgronden.