stereogrammen

Stereogrammen zijn beelden die de illusie van driedimensionale diepte oproepen door elk oog een verschillend beeld te tonen. Het geheim ligt in binocular disparity: het verschil tussen de twee beelden veroorzaakt door de positie van de ogen, waardoor het brein diepte kan reconstrueren, zelfs als de afbeelding op het netvlies twee-dimensionaal blijft.

Er bestaan verschillende typen stereogrammen. Bij stereoparen bestaan het linker- en rechterbeeld naast elkaar of boven elkaar; met gerichte kijktechnieken of een stereoscoop kunnen de twee beelden samenvallen en ontstaat een 3D-beeld. Autostereogrammen zijn één enkele afbeelding waarin diepte is gecodeerd in patronen of texturen; door de ogen op een bepaalde manier te laten focussen, wordt de diepte waargenomen zonder extra hulpmiddelen. Bekend is de zogenaamde Magic Eye-illusie, een populaire vorm van autostereogram.

De wortels van stereogrammen liggen in de 19e eeuw met de stereoscoop van Charles Wheatstone (1838) en de latere verbeteringen door David Brewster. In de beeldwetenschap toonde Bela Julesz in 1959 met willekeurig-dot stereogrammen aan dat diepte uitsluitend via disparity kan worden waargenomen. In de jaren negentig werden autostereogrammen populair, mede door het succes van Magic Eye-boeken, waarin diepte zichtbaar wordt uit een enkel, repetitief patroon.

Het zien van stereogrammen vereist specifieke kijktechnieken: bij parallel viewing of cross-eyed kijken kan de 3D-illusie ontstaan. Niet alle kijkers kunnen stereogrammen waarnemen; aandoeningen zoals strabismus of slecht ontwikkelde binocular vision kunnen de perceptie bemoeilijken.

Toepassingen liggen vooral in amusement, visuele perceptie-onderzoek en diagnostiek van binocular vision. Stereogrammen illustreren hoe het menselijke visuele systeem diepte aflevert op basis van afwijkingen tussen de ogen.