schaakklok

Een schaakklok is een tijdmetingstoestel dat wordt gebruikt om de spelende tijd bij een partij schaak eerlijk te verdelen tussen beide spelers. De klok bestaat uit twee naast elkaar liggende klokken die met een mechanisme aan elkaar zijn gekoppeld; wanneer een speler een zet voltooit en op de knop drukt, stopt zijn klok en begint de klok van de tegenpartij te lopen.

Werking en doel: na elke zet activeert de knop van de spelende speler de tegenpartijklok. Dit zorgt ervoor dat elke speler een aparte tijdslimiet heeft en voorkomt onbepaalde speelduur. Moderne klokken zijn meestal digitaal en tonen de resterende tijd per speler duidelijk in cijfers. Veel klokken bieden extra functies zoals tijdtoename per zet (increment) of vertraagde tijd (delay).

Types en kenmerken: er zijn voornamelijk twee hoofdtypen schaakklokken: analoge mechanische klokken en digitale klokken. Analoge klokken drukken een wijzer af die de resterende tijd aangeeft; digitale klokken tonen cijfers en kunnen diverse tijdcontrols ondersteunen. Digitale klokken kunnen naast basis tijd ook increment (toevoeging per zet) of verlaging (vertraagde starttijd) implementeren, en soms geluidssignalen of pauzefuncties hebben.

Tijdcontroles: tijdbeheersing varieert van klassieke partijen (veel tijd per speler, vaak uren), tot snel- en blitzpartijen (kleiner tijdbestek). Veelgebruikte vormen zijn tijd per zet met increment, vaste tijd per speler of een combinatie daarvan. In officiële wedstrijden bepaalt de tijdcontrole hoe de partij eindigt; bij het verlopen van de klok verliest de speler doorgaans de partij, behalve wanneer de tegenstander onvoldoende materiaal heeft om mat te zetten.

Geschiedenis en gebruik: de schaakklok ontstond in de 19e eeuw als hulpmiddel bij officieuze en later officiële wedstrijden; sinds de late 20e eeuw zijn digitale klokken de standaard geworden. Ze worden wereldwijd ingezet in toernooien en officiële partijen om tijdslimieten af te dwingen en de partijduur te beheersen.