relativistisch

Relativistisch is een bijvoeglijk naamwoord dat verwijst naar relativiteit of tot de theorieën van relativiteit zoals ontwikkeld door Albert Einstein. In de natuurkunde duidt het op verschijnselen die afhankelijk zijn van het referentiekader en/of van hoge snelheden ten opzichte van het licht.

Er zijn twee hoofdtheorieën binnen de relativiteit: speciale relativiteit en algemene relativiteit. Speciale relativiteit, gepresenteerd in 1905, stelt dat de wetten van de natuurkunde in alle inertiale referentiekaders hetzelfde zijn en dat de lichtsnelheid in vacuüm constant is. Uit deze postules volgen fenomenen zoals tijddilatatie (klokken lopen langzamer bij hoge snelheid), lengtekromming (objecten lijken korter in bewegingsrichting) en de relativiteit van gelijktijdigheid (gelijktijdige gebeurtenissen kunnen verschillend worden waargenomen). De beroemde massa-energierelatie E = mc² is een onderling verband dat voortkomt uit deze theorie. Moderne taalgebruik gebruikt doorgaans invariantsmassa en totale energie in plaats van 'relatieve massa'.

Algemene relativiteit, gepubliceerd in 1915, beschrijft zwaartekracht als de kromming van ruimtetijd door energie en massa. Het leidt tot voorspellingen zoals gravitatieverdichting van tijd (tijdsvertraging in sterke zwaartekracht), buiging van licht door zwaartekracht, gravitatiegolven en het bestaan van zwarte gaten. Toepassingen zijn onder meer de correcties voor GPS-systemen, die zowel speciale als algemene relativistische effecten vereisen, en de invloed van relativistische processen in astrofysica en kosmologie, bijvoorbeeld bij pulsars, actieve galactische kernen en het gedrag van het vroege heelal.

In het dagelijks taalgebruik wordt relativistisch ook gebruikt om verschijnselen te beschrijven die afhankelijk zijn van perspectief of relatieve beweging, los van formele theorieën.