proportionaliteitsfactor

De proportionaliteitsfactor is een zuivere meetkundige of wiskundige constante die twee grootheden met elkaar relateert wanneer deze lijnrecht evenredig zijn. Als Y evenredig is met X, dan geldt Y = k · X, waarbij k de proportionaliteitsfactor is. De factor is dimensioneel: het heeft de eenheid van Y gedeeld door X.

Toepassingen: In de natuurkunde en techniek verschijnt de factor als constante van proportionaliteit: Hooke's wet F = -k x, waarbij k de veerconstante is; Ohm's wet V = I R, waarbij R de proportionele factor tussen V en I is. In metingen en kalibraties wordt een instrumentuitgang soms omgerekend naar een fysische grootheid door een calibratiefactor (ook wel proportionaliteitsfactor genoemd). In data-analyse kan k de helling zijn van een rechte lijn door oorsprong in een scatterplot, waarbij Y = k X.

Verschuifingen en beperkingen: De relatie is alleen geldig als Y echt lineair is in X en door de oorsprong gaat; afwijkingen, niet-lineaire effecten, of afhankelijkheid van omstandigheden (bijv. temperatuur) kunnen k laten variëren. Als de relatie een intercept heeft of als de relatie niet-lineair is, is een constant k geen juiste beschrijving.

Berekening: Voor een paar waarnemingen kan k worden geschat als k = Y / X voor elk paar met X ≠ 0. Bij meerdere waarnemingen zonder intercept wordt de beste schatting gegeven door lineaire regressie met door de oorsprong; de schatting van de helling geeft k.