populatiecycli

Populatiecycli verwijzen naar periodieke of quasi-periodieke fluctuaties in de grootte van een populatie over de tijd. Dergelijke cycli komen voor bij veel organismen, vooral bij kleine zoogdieren en insecten, en kunnen variëren van enkele tot tientallen generaties. Een klassieke illustratie is de cyclus van haas en lynx in Noord-Amerika, waarin de populaties van beide soorten elkaar volgen met een duidelijke tijdvertraging.

Oorzaken en mechanismen: cycli ontstaan vaak door een combinatie van densiteitsafhankelijkheid, predatie, ziekte en milieufactoren. Een groei in populatiedichtheid kan leiden tot competitie om voedsel en schuilplaatsen, wat de groeisnelheid verlaagt. Tegelijkertijd neemt predatie of parasitisme toe bij hogere dichtheden. Vertragingen in de respons van de populatie op beschikbare hulpbronnen of op predatoren (bijvoorbeeld door voortplantings- of groeiperioden) kunnen oscillaties in gang zetten en in stand houden.

Modellen en kenmerken: wiskundige modellen zoals het Lotka-Volterra-predator‑prooi-model en logistieke groei met vertraging verklaren veel cyclisch gedrag. Cycli kunnen limietcycli zijn (regelmatig, stabiel), dempen of verstoord door ruis, en bij sommige systemen chaotisch gedrag vertonen bij sterke vertragingen.

Voorbeelden en implicaties: naast haas-lynx zijn er populaties van knaagdieren en insecten bekend die periodiek schommelen. In beheer en conservatie zijn populatiecycli van belang voor inschatting van overleving, habitatbehoefte en het tijdstip van interventies, vooral bij prooi‑predatorinteracties en ziekteprocessen. Onderzoek richt zich op de rol van klimaat, habitatverandering en stochasticiteit in het ontstaan en de stabiliteit van cycli.