pesticidenresistentie

Pesticidenresistentie is het verschijnsel waarbij populaties van plaagorganismen minder gevoelig reageren op een pesticide, waardoor de verwachte bestrijdingswerking afneemt. Het kan voorkomen bij insecten, onkruiden, schimmels en bacteriën en heeft invloed op landbouw, voedselvoorziening en volksgezondheid. Zonder maatregelen kan resistentie leiden tot hogere kosten, meer schade en een grotere afhankelijkheid van chemische middelen.

Resistentie ontstaat door evolutie onder selectiedruk van het pesticidengebruik. In elke generatie bestaan er individuen met kleine variaties die beter tegen het middel bestand zijn; na herhaalde behandelingen groeien deze resistente individuen uit tot een dominante groep. De belangrijkste mechanismen zijn verhoogde detoxificatie door enzymen, wijzigingen aan het pesticidenziel waardoor het middel minder effectief bindt, verminderde opname of verspreiding, en doelwitveranderingen (target-site insensitivity). Daarnaast kan kruis- of multi-resistentie ontstaan waarbij meerdere middelen tegelijk minder werken.

Uitlokkers van resistentie zijn onder meer langdurig en herhaald gebruik van één werkingsmechanisme, subletale doseringen, hoge populatiedichtheid en snelle voortplanting, en gebrek aan monitoring of voldoende afwisseling tussen werkingsmechanismen. Geografische spreiding en migratie van individuen kunnen resistentie snel verspreiden tussen regio’s. Detectie gebeurt via veldwaarnemingen, bioassays en moleculaire testen. Tijdige signalen van afname in effectiviteit of verhoogde dosisvereisten moeten leiden tot aanpassing van het bestrijdingsprogramma.

Beheer richt zich op geïntegreerde bestrijding (IPM): rotatie van werkingsgroepen, combinatie van chemische en niet-chemische maatregelen, duidelijke dosering en timing, en regelmatige monitoring van resistentietendensen. Preventie omvat ook biodiversiteitsbevordering, biologische bestrijding en culturele praktijken zoals gewasrotatie en, waar relevant, gebruik van refuges.

Voorbeelden wereldwijd tonen aan dat glyphosate-resistentie bij diverse onkruiden is aangetoond; ook bij schimmels en insecten is resistentie waargenomen. Pesticidenresistentie vereist voortdurende evaluatie van beleid, onderzoek en praktijk om effectieve en duurzame bestrijding te waarborgen.