peptydu

Peptyd to związek chemiczny zbudowany z aminokwasów połączonych wiązaniami peptydowymi. W zależności od długości wyróżnia się peptydy krótkie oraz polipeptydy; zwykle przyjmuje się, że peptydy zawierają od kilku do kilkudziesięciu aminokwasów, podczas gdy dłuższe łańcuchy klasyfikuje się jako białka. Peptydy mogą być naturalne lub syntetyczne i występują w licznych funkcjach biologicznych.

Rola biologiczna peptydów jest bardzo zróżnicowana. Działają jako hormony peptydowe (np. insulina, angiotensyna), neurotransmitery, regulatory układu odpornościowego oraz antybiotyki peptydowe. Wiele peptydów pełni także funkcje strukturalne, sygnałowe lub ochronne. Ze względu na swoją specyficzną aktywność często znajdują zastosowanie w badaniach naukowych i w medycynie.

Charakterystyka chemiczna i strukturalna wynika z sekwencji reszt aminokwasowych, które determinują sposób składania i funkcję peptydu. Wiązania peptydowe powstają w wyniku kondensacji grup aminowych i karboksylowych między sąsiednimi aminokwasami. Peptydy mogą tworzyć różnorodne struktury, w tym struktury helikalne, beta-karty lub pierścienie, co wpływa na ich stabilność i aktywność.

Synteza peptydów odbywa się w organizmach na dwa główne sposoby: translacyjna (rybosomalna) oraz nieribosomalna (NRPS), umożliwiająca produkcję wielu nietypowych peptydów i leków. W badaniach i przemyśle używa się także sztucznej syntezy chemicznej (np. synteza w stałym ośrodku).

Zastosowania peptydów obejmują terapie leków peptydowych, diagnostykę i badania biologiczne. Ze względu na wrażliwość na proteolizę i ograniczoną biodostępność doustną, leki peptydowe często podawane są parenteralnie; opracowywane są modyfikacje zwiększające stabilność i czas działania, takie jak cyklizacja, użycie D-aminokwasy, czy PEGylacja. Metody analityczne obejmują masę masy spekrometryjną i sekwencjonowanie, w tym tradycyjny Edman sequencing, a także nowoczesne techniki MS/MS.