onvastheid

Onvastheid is een Nederlands begrip dat de eigenschap of toestand van gebrek aan stabiliteit of vastigheid aanduidt. Het kan letterlijk verwijzen naar mechanische of fysische instabiliteit, maar ook figuurlijk naar onzekerheid of kwetsbaarheid in een situatie. Etymologisch komt het van on- (niet) en vastheid (de eigenschap om stevig bevestigd te zijn).

In de techniek en natuurkunde wordt onvastheid bestudeerd als een stabiliteitsprobleem. Een systeem is onstabiel wanneer kleine verstoringen toenemen in plaats van uitdoven, wat kan leiden tot scheefstand, trillingen of structurele misvorming. Bij constructies kan onder bepaalde belasting de toestand veranderen van stabiel naar onstabiel, bijvoorbeeld buckling van balken. In dynamische systemen wordt de stabiliteit vaak vastgesteld via criteria zoals de ligging van eigenwaarden of via Lyapunov-methoden die aantonen of de beweging uitdooft of juist toeneemt.

In meteorologie en geofysica verwijst instabiliteit naar atmosferische condities die convectie kunnen veroorzaken en tot weersveranderingen leiden. Hier spreekt men onder meer over atmosferische instabiliteit en concepten zoals het temperatuurprofiel en Convective Available Potential Energy (CAPE). Instabiliteit speelt ook een rol in geofysische processen zoals magma- of seismische systemen waar storingen kunnen uitgroeien tot grotere bewegingen.

In het dagelijks taalgebruik kan onvastheid ook figuurlijk gebruikt worden om onzekerheid te betekenen, bijvoorbeeld over plannen, beslissingen of persoonlijke betrouwbaarheid.

Zie ook: Stabiliteit, Instabiliteit, Buckling, Lyapunov.