omgevingssituaties

Omgevingssituaties is een concept dat in meerdere disciplines wordt gebruikt om het volledige geheel van omstandigheid waarin handelen en besluitvorming plaatsvinden te beschrijven. Het omvat de fysieke omgeving (ruimte, geluid, verlichting, veiligheid), de sociale omgeving (personen die aanwezig zijn, sociale normen, hiërarchie) en de taakgerelateerde context (doel, middelen, tijdsdruk). Daarnaast spelen temporale en culturele factoren een rol, zoals tijdstip, duur en maatschappelijke verwachtingen. Samen bepalen deze factoren wat plausibel en mogelijk is in een gegeven situatie en beïnvloeden ze waarneming, aandacht, gedrag en prestaties.

In onderzoek en praktijk wordt de term gebruikt om gedrag te analyseren en ontwerpen. Het concept benadrukt dat gedrag niet alleen afhangt van individuele kenmerken, maar sterk afhankelijk is van de situatie. Omgevingssituaties kunnen worden onderzocht met observaties, vragenlijsten en simulaties, en er wordt rekening gehouden met ecologische validiteit: de mate waarin bevindingen generaliseerbaar zijn naar het echte leven.

Toepassingen bevinden zich onder meer in onderwijs, arbeid, gezondheidszorg en stedelijke planning. Zo kunnen klaslokalen, ziekenhuisafdelingen, drukke straten of virtuele werkomgevingen worden geëvalueerd op factoren die veiligheid, welzijn en efficiëntie beïnvloeden. Door aanpassingen in de omgevingssituatie, zoals betere akoestiek, duidelijke aanwijzingen en sociale ondersteuning, kan de belasting door stress worden verminderd en kunnen de kans op fouten en de prestaties worden verbeterd.

Zie ook: context, omgeving, situationele awareness.