monotheïstisch

Monotheïstisch is een term uit de godsdienstwetenschap die verwijst naar het geloof in één god als de enige goddelijke werkelijkheid. Het tegenovergestelde is polytheïsme, waarin meerdere goden worden vereerd; soms spreekt men ook van monolatrie of henotheïsme wanneer verering van één god centraal staat zonder het bestaan van andere goden te ontkennen. Monotheïstische tradities kunnen variëren in hoe zij die ene God zien en hoe zij hem openbaren aan mensen.

Etymologisch komt monotheïstisch van het Grieks monos 'enig' en theos 'god', via het Nederlands. In de geschiedenis verschijnen monotheïstische ideeën op verschillende plekken: in het oude Egypte kortstondig onder Achnaton, in het Jodendom waarin de eenheid van God centraal staat, in de islam met de leer van tawhid, en in het christendom waarin de Drie-eenheid als één God in drie personen wordt geconceptualiseerd. Sommige geleerden beschouwen het Zoroastrianisme als monotheïstisch, terwijl anderen het als dualistisch beschrijven.

Praktisch kenmerken monotheïstische religies zich door exclusieve eredienst en de neiging afgoderij af te wijzen. Toch blijven engelen, profeten en heilige teksten vaak een rol spelen binnen deze tradities, net als morele en ethische wetten die aan de ene God worden toegeschreven. Debatten over wat precies ‘één God’ inhoudt, en hoe dit concept kan bestaan met goddelijke personen in drieën of meervormige interpretaties, komen voor in verschillende denkscholen en denominaties.