monotheïstische

Monotheïsme, of monotheïstische tradities, is het geloof in één god. De term komt uit het Grieks: monos betekent één en theos betekent god. In de religiewetenschap onderscheidt men monotheïsme van polytheïsme en van verwante begrippen als monolatrie (verering van één god binnen meerdere goden). Bij monotheïstische tradities staat de eenheid van God centraal; deze God wordt doorgaans gezien als schepper, rechter en bron van morele orde.

De bekendste monotheïstische religies zijn het jodendom, het christendom en de islam. Het jodendom legt de nadruk op de ene God, YHWH, en op een verbond met Israël. Het christendom gelooft in één God die zich openbaart in de Drie-eenheid, een begrip dat in verschillende tradities verschillend wordt uitgelegd maar de eenheid van God blijft benadrukken. De islam leert tawhid: de absolute eenheid van God, zonder deelgenoten of gelijken, en verwerpt elke vorm van goddelijke partner.

Historisch kent monotheïsme verschillende fasen. In het oude Israël ontwikkelde zich een sterke nadruk op exclusieve goddelijke eenheid. Het christendom behield de geloofsbelijdenis van één God, maar formuleerde deze binnen de Drie-eenheid. De islam vestigde tawhid als kernprincipe. Buiten deze drie tradities worden sommige andere religies door geleerden ook als monotheïstisch geclassificeerd, zoals het sikhisme met de nadruk op één God (Waheguru) en een aantal hindoeïstische stromingen die monotheïstische elementen benadrukken.

In moderne religiewetenschap wordt monotheïsme vaak gebruikt om de fundamentele focus op de eenheid van God te beschrijven, met aandacht voor variatie in interpretatie, geschiedenis en praktijk tussen en binnen tradities.