dualistisch

Dualistisch is een term uit de filosofie die verwijst naar dualisme: de opvatting dat de werkelijkheid uit twee fundamentele, niet-identieke categorieën of substanties bestaat. Vaak wordt dualisme tegenover het monisme gesteld, dat uitgaat van één fundament. Dualistische opvattingen komen ook voor in theologische en ethische contexten.

In de klassieke filosofie is substantiëel dualisme het idee dat de geest en het lichaam twee verschillende substanties zijn. René Descartes is de bekendste voorvechter: hij stelde dat res cogitans (de geest) en res extensa (het lichaam) twee onderscheiden maar interacterende substanties vormen, waarmee bewustzijn en fysiek handelen met elkaar verbonden zijn.

Een andere benadering is property dualism, waarbij één substantie bestaat maar mentale en fysieke eigenschappen als onderscheiden worden gezien. Daarnaast bestaan er platonisch dualisme (de tegenstelling tussen de wereld van ideeën en de zintuiglijke wereld) en diverse vormen van theologisch dualisme (tegenovergestelde krachten of realiteiten, zoals geestelijk versus materieel).

In religie en spiritualiteit komt kosmisch dualisme voor, bijvoorbeeld in tradities zoals het zoroastrianisme en Manicheïsme, en in sommige christelijke theologieën, waar goed en kwaad als twee naast elkaar staande principes worden voorgesteld.

Kritiek op dualisme richt zich vooral op het interactieprobleem: hoe twee ontologische onderscheiden entiteiten elkaar kunnen beïnvloeden zonder hun identiteit te verliezen. Daarnaast ontbreekt vaak empirische ondersteuning en rijst de vraag naar de consistentie met wetenschappelijke verklaringen van de natuur. Desondanks blijft dualisme een invloedrijke referentie bij de bestudering van de relatie tussen geest en lichaam en bij bredere beschouwingen over de fundamenten van de werkelijkheid.