keratinisatie

Keratinisatie, ook wel cornificatie genoemd, is het differentiatieproces van plaveisel epitheel waarbij keratinocyten rijpen en uiteindelijk een harde, keratine- en lipide-rijke buitenlaag vormen die het weefsel beschermt. Het vindt vooral plaats in de epidermis van de huid, maar speelt ook een rol in slijmvliezen zoals van mond en keel en in nagels en haarwortels.

Tijdens de rijping prolifereren keratinocyten in de basale laag. Naarmate ze opstijgen naar de hoornlaag differentiëren ze geleidelijk: het patroon van keratine verandert van K5/K14 naar K1/K10, de cytoskeletale netwerken vormen zich om tot stevige keratinefilamenten, en lipide-rijke vesicles worden vrijgegeven. Belangrijke differentiatie-eiwitten zoals profilaggrin (dat tot filaggrin afbreekt), involucrin, loricrin en diverse verhardende eiwitten dragen bij aan de vorming van het cornified envelope rondom de corneocyten. De cellen verliezen hun kern en organellen via gecontroleerde celdood, waarna corneocyten achterblijven als dunne, celvrije vlekkige structuren die de huidbarrière vormen.

De resulterende stratum corneum fungeert als barrière tegen waterverlies en microbieel binnendringen en biedt mechanische bescherming. Een goed functionerende keratinisatie vereist een calciumgradient en gereguleerde signaalroutes; verstoringen kunnen leiden tot hyperkeratose of barrièredeficiënties.

Klinisch relevante aspecten omvatten aandoeningen van Abnormale Keratinisatie zoals ichthyosis, psoriasis (kenmerkend door parakeratose en verdikte hoornlaag), en defecten in filaggrin of keratinegenen die huidbarrière en huidvochtbalans beïnvloeden. Histologisch kan keratinisatie kenmerken vertonen zoals verdikte hoornlaag, hyperkeratose of parakeratose afhankelijk van het weefsellimg.