kationuitwisselcapaciteit

De kationuitwisselcapaciteit (KUK) is de totale hoeveelheid wisselbare kationen die een bodem kan adsorberen en uitwisselen op haar negatief geladen oppervlaktes. De capaciteit wordt meestal uitgedrukt in cmolc(+)/kg bodem of in meq/100 g. KUK geeft aan hoeveel voedingsstoffen een bodem kan vasthouden en bufferen tegen veranderingen in pH.

De KUK wordt bepaald door de hoeveelheid en aard van kleimineralen en organische stof in de bodem. Permanente lading door kleimineralen (bijv. smectiet, illiet, kaolien) levert een basisniveau van CEC; organische stof en oxiden van ijzer en aluminium dragen extra, via pH-afhankelijke lading. In bodems met veel organische stof en met variabele lading kan de KUK sterker toenemen bij hogere pH. Typische waarden variëren van ongeveer 5-15 cmolc/kg in zandige bodems tot 20-60 cmolc/kg of meer in klei- of organisch rijke bodems, en kunnen in hoog-omogene bodems hoger uitvallen.

Meting gebeurt meestal door het verdringen van de uitgewisselde kationen met een neutrale ammoniumacetaatoplossing (pH dicht bij 7), waarna de hoeveelheid uitgewisselde NH4+ wordt bepaald. De gemeten waarde wordt vaak genoteerd als CEC bij een referentie-pH (bijv. pH 7) en kan ook uitgedrukt worden bij andere pH-omstandigheden.

Betekenis voor de bodemkunde en landbouw is groot: CEC beïnvloedt nutrientenbeschikbaarheid, de innamemogelijkheid van Ca2+, Mg2+, K+ en Na+, het limeer- en bemestingsbeleid en het buffered vermogen van de bodem tegen verzuring. Omdat CEC samenhangt met bodemstructuur, organische stof en pH, is het een kernindicator bij interpretatie van bodemvruchtbaarheid en milieubeheer.