intertekstuele

Intertekstualiteit is een concept uit de literatuur- en mediatheorie waarin teksten betekenis krijgen en produceren door relaties met andere teksten. De term werd in de jaren zestig populair gemaakt door de Franse filosoof Julia Kristeva, die stelde dat elke tekst een mosaïek is van citaten, allusies en invloeden van andere teksten, bewust of onbewust verwerkt.

Intertekstualiteit verschilt van intratextualiteit, dat verwijzingen binnen één tekst onderzoekt, en van plagiaat of expliciete citaten. Het beschrijft een netwerk waarin teksten elkaar dialogeren en transformeren, waardoor lezers bij het lezen extra betekenissen kunnen ontdekken.

Typen verwijzingen omvatten directe citaten, allusies (subtiele verwezingen), pastiche (erkenning van hergebruik) en parodie (humoristische of kritische herinterpretatie) en bredere verwijzingen naar genres of tekstdelen. Lezers herkennen intertekstuele cues waardoor teksten in een groter cultureel veld geplaatst worden.

Functies zijn onder meer het verrijken van betekenissen door historische en culturele codes te betrekken, het uitdagen van conventies en het mogelijk maken van dialogen tussen verschillende tijdperken en media. Intertekstualiteit beïnvloedt hoe lezers auteursintentie en originaliteit interpreteren.

Toepassingen vinden plaats in literatuur, poëzie, film, televisie en muziek. Voorbeelden zijn literaire werken die naar klassieke teksten verwijzen, films die ingebedde verwijzingen gebruiken uit eerdere cinema, of muziek die samples citeert uit andere nummers.

Kritisch beschouwd kan intertekstualiteit de nadruk op originaliteit verschuiven en afhankelijk maken van context en lezersinterpretatie. Voor sommigen biedt het een krachtige methode om cultuur en debat te analyseren; voor anderen riskeren verwijzingen overmatig te worden of het auteurschap te ondermijnen.