incidentpreventiecultuur

Incidentpreventiecultuur is een organisatiecultuur die gericht is op het voorkomen van ongevallen, letsel en schade door systematische en proactieve veiligheidsmaatregelen. In zo'n cultuur staan het melden van gevaren en het leren van bijna-ongevallen centraal, in plaats van uitsluitend te reageren op incidenten. Het begrip benadrukt dat veiligheid in alle lagen van de organisatie ingebed moet zijn en dat leren van fouten structureel plaatsvindt.

Belangrijke elementen zijn: leiderschap dat veiligheid expliciet in de strategie verankert, duidelijk veiligheidsbeleid en toegewezen verantwoordelijkheden; meldingssystemen voor incidenten en bijna-ongevallen; een just culture waarin fouten leermomenten zijn en niet strafbaar; systematische risicobeoordelingen en tijdige beheersmaatregelen; en processen voor oorzaak-gevolganalyse, corrigerende acties en feedback.

Implementatie vindt doorgaans plaats via een combinatie van top-down en bottom-up betrokkenheid: bestuur en management leveren richting en middelen, terwijl medewerkers actief betrokken worden bij identificatie van gevaren en evaluatie van maatregelen. Praktische stappen zijn het verankeren van veiligheid in dagelijkse routines, trainingen en procedures; het opzetten van meld- en leerloopsystemen; periodieke onderzoeken van incidenten en near-misses; en monitoring met leading- en lagging-indicatoren zoals meldingspercentages, tijd tot corrigerende acties en de effectiviteit van maatregelen.

Voordelen zijn onder meer minder ongevallen, verbeterde operationele betrouwbaarheid en een hoger veiligheidsbewustzijn onder personeel. Uitdagingen zijn onder meer onderrapportage door angst of schuldgevoelens, beperkte middelen en de complexiteit van organisatiesystemen. Succes vereist een langdurige inzet, continue training, en de integratie van leren in besluitvorming en dagelijkse werkzaamheden.