hyperoniemhyponiem

Hyperoniem en hyponiem zijn sleutelbegrippen in de linguistische semantiek die de hiërarchische relatie tussen woorden beschrijven. Een hyperoniem is een woord met een bredere, generieke betekenis dat een ruim concept aanduidt. Een hyponiem is juist een specifieker woord dat onder dat bredere concept valt. De relatie is directioneel en hiërarchisch: een hyperoniem omvat de betekenissen van zijn hyponiemmen. In theoretische modellen wordt deze relatie vaak aangeduid als hypernymie en hyponymie.

De relatie is ook transitief: als A een hyperoniem is van B en B een hyperoniem van C, dan is A ook een hyperoniem van C. In de semantische representatie kan men zeggen dat de betekenis van het hyperoniem een superset is van de betekenissen van de hyponiemen.

Voorbeelden helpen de notie duidelijk te maken. Het hyperoniem dier omvat de hyponiemen hond en kat. Appel is een hyponiem van fruit. Een ander voorbeeld: voertuig is een hyperoniem van auto en fiets. Deze relaties kunnen onderling complex zijn, vooral in talen met uitgebreide lexicale netwerken of polysemie.

Toepassingen vinden plaats in lexicografie, informatieopslag en natuurlijke taalverwerking. Verificatie van hypernymie en hyponomie ondersteunt semantische zoekopdrachten, taxonomie-inductie en woordenschatuitbreiding. In kennisgrafieken en modellen als WordNet vormen hypernymiehyponomie relaties een kernstructuur voor het organiseren van concepten en betekenissen.

Etymologisch komen de termen uit het Grieks: hyper- betekent boven of over, hypo- onder, en -nym verwijst naar naam of woord.