hegemonisch

Hegemonisch is een bijvoeglijk naamwoord dat verwijst naar hegemonie, de overheersende positie die een staat, groep of idee inneemt ten opzichte van anderen. Iemands of iemands groep heeft de leiding of dominante invloed over de politieke, economische of culturele orde en kan die orde mede bepalen of sturen. De term wordt zowel in internationale betrekkingen als in binnenlandse politiek en cultuur gebruikt.

Etymologisch komt hegemonisch van het Grieks ἡγεμονία (hēgemonía), afgeleid van hēgemon (leider, aanvoerder) en hēgéomai (leiden, leiden). In het Nederlands is de vorm afgeleid via het Frans hégémonie, en vervolgens ingeburgerd als hegemonie of hegemonisch.

In de internationale betrekkingen onderscheidt hegemonie zich als een dominante machtspositie die stabiliteit of orde kan bieden, maar ook afhankelijkheid en asymmetrische macht met zich meeneemt. De term verschijnt in theorieën over hegemonische stabiliteit, die betogen dat een grootmacht de internationale orde kan reguleren en bijdragen aan wederzijdse belangen door zijn primordiale positie. Daarnaast wordt het concept gebruikt in de cultuurwetenschappen, waar Gramsci’s begrip van culturele hegemonie beschrijft hoe de dominante klasse haar waarden en normen als algemeen aanvaardt, waardoor tegenmacht minder veld krijgt.

Hegemonisch kan dus zowel verwijzen naar feitelijke machtsoverheersing als naar het ideologische kader waardoor afspraken en normen worden geïnternaliseerd als vanzelfsprekend. De term heeft daardoor een brede toepassing in politiek, internationale betrekkingen, sociologie en cultuurstudies.