derdeperson

Derdepersoon is een term die in talen en literatuur wordt gebruikt om twee verwante concepten aan te duiden: de grammaticale derde persoon en het vertelperspectief in verhalen. In de grammatica verwijst het naar de referentie aan iemand anders dan de spreker of de luisteraar, bijvoorbeeld hij, zij of het. In narratologie beschrijft het de standpuntkeuze van een verteller die niet in de ik- of jij-vorm spreekt, maar over andere personages of gebeurtenissen vertelt.

Grammaticaal gezien hoort de derde persoon bij de derde persoon enkelvoud en meervoud. In het Nederlands wordt in de tegenwoordige tijd bij derde persoon enkelvoud doorgaans een -t toegevoegd aan de stam van het werkwoord: hij loopt, zij praat. Bij meervoud is er geen extra uitgang: zij lopen. Voornaamwoorden: onderwerp: hij/zij/het; lijdend voornaamwoord: hem/haar/het; bezittelijke voornaamwoorden: zijn/haar/het. In de praktijk is het vaak belangrijk om helder te verwijzen naar wie of wat wordt bedoeld, vooral bij lange zinnen of meerdere personages.

In literatuur en media verwijst derde persoon ook naar het vertelperspectief. Een derde-persoonsverteller kan alwetend zijn of beperkt, en kan afwisselen tussen personages of zich op één centraal perspectief richten. Dit beïnvloedt wat lezers weten en hoe zij gebeurtenissen ervaren.

Derdepersoon biedt vaak een neutrale of afstandelijke toon, handig voor overzicht, objectivering en een ruim narratief bereik. Het verschilt van de eerste persoon (ik) en de tweede persoon (jij) in toon en in de mate van narratieve betrokkenheid.