celwanden

Celwanden zijn stevige lagen die de plasmamembraan van veel cellen omringen en zo vorm, bescherming en ondersteuning bieden. Ze voorkomen barstingen door turgordruk en bepalen mede de cel- en weefselstructuur. Aan dierencellwanden ontbreekt meestal een celwand; bij planten, schimmels, bacteriën en sommige algen is de wand wel kenmerkend voor de cel.

De samenstelling van celwanden varieert sterk tussen organismen. Planten- en veel algencellen hebben celwanden die grotendeels uit cellulose bestaan, een door cellulose synthase gevormd polymeer. Daarnaast vormen hemicellulosen en pectine een matrix; in secundaire wanden komt vaak lignine voor voor extra sterkte. Schimmels bestaan grotendeels uit chitin, samen met glucanen en andere polysacchariden. Bacteriële celwanden bestaan uit peptidoglycan; bij Gram-positieve bacteriën is de wand dikker, terwijl Gram-negatieve bacteriën naast peptidoglycan een buitenmembraan met lipopolysacchariden bezitten en een ruim periplasma bevat.

Archaea vormen daarnaast vaak celwanden met pseudopeptidoglycan of een S-laag, die verschillend kan zijn van de bacteriële bouwstenen. Sommige algen, zoals diatomen, hebben unieke wandmaterialen zoals silica; andere algen en planten hebben plantenachtige wanden met cellulose, soms gecombineerd met lignine of andere lijmvormende polysacchariden. De wanden kunnen ook variëren in aanwezigheid van middle lamella en structuurprincipe: plantencellen communiceren via plasmodesmata die door de celwand heen lopen, terwijl dierlijke cellen geen celwand bezitten.

Functie en toepassingen zijn onder meer vormbehoud, bescherming tegen osmotische stress, regulering van permeabiliteit en, in medische en industriële context, als doelwit voor antibiotica en als materiaalbron voor biotechnologie. Celwanden zijn thus cruciaal voor de structuur en het functioneren van veel organismen.