Zonactiviteit

Zonactiviteit verwijst naar variaties in het magnetische systeem van de Zon en in de stralingsoutput die de aarde en het zonnestelsel beïnvloeden. Het wordt gedreven door een magnetische dynamo in de zon en kent een cyclische aard met een gemiddelde duur van ongeveer elf jaar; perioden van maximale activiteit kenmerken veel zonnevlekken, terwijl perioden van minimum weinig zonnevlekken vertonen.

Belangrijke verschijnselen zijn onder meer zonnevlekken (donkere plekken op het zonneoppervlak), zonnevlammen en coronale massa-ejecties, evenals een veranderende zonnewind. Deze fenomenen ontstaan in de fotosfeer, chromosfeer en corona en kunnen de heliosfeer beïnvloeden en de elektromagnetische straling en deeltjesstromen die de aarde bereiken veranderen.

De activiteit wordt gemeten met indicatoren zoals het Wolf-nummer (zonnevleknummer), de zonneflux bij 10,7 cm (F10.7) en geomagnetische indices zoals Kp en Dst, die aangeven hoe de aardmagnetosfeer reageert op de zonnewind en verwante uitbarstingen. Ruimtemeetinstrumenten en grondobservatoria volgen deze variabelen continu.

Gevolgen voor de aarde zijn onder meer verstoring van radio- en satellietcommunicatie, verhoogde stralingsbelasting voor astronauten en storingen in elektrische netten tijdens krachtige geomagnetische stormen. Ook kunnen noorderlichten voorkomen op hogere breedten wanneer de Zon actief is.

Historisch wordt zonactiviteit bestudeerd sinds de 19e eeuw; een bekend voorbeeld is de Maunder-minimum in de 17e eeuw, toen weinig zonnevlekken voorkwamen. Moderne observaties via satellieten leveren continue data en helpen bij ruimteweerverwachtingen. De variabiliteit van de Zon kan klimaatgerelateerde effecten hebben, maar is over het algemeen kleiner dan menselijke invloeden op korte termijn; lange termijn-relaties blijven onderwerp van onderzoek.