Weerspreuken

Weerspreuken, ook wel weerspreekwoorden genoemd, zijn korte volksuitspraken die een aanwijzing geven over het naderende weer op basis van waarnemingen in de natuur of de tijd van het jaar. Ze maken deel uit van regionale folklore en worden vaak door boeren en anderen van generatie op generatie doorgegeven. Traditioneel dienen ze als eenvoudige hulpmiddelen om dagelijkse activiteiten zoals planten, oogsten of reizen te plannen voordat moderne weersverwachtingen beschikbaar waren.

De spreuken omvatten verschillende soorten aanwijzingen, zoals observeerbare dieren- en diergedrag, atmosferische tekenen (wolkenbeeld, windrichting), kalendergebonden cues (maand, dagen) en plantengebaren (knoppen die openen, bomen die uitlopen). Ze weerspiegelen vaak verbanden tussen seizoenen en landbouwpraktijken en geven een cultureel beeld van hoe volkeren zorgen voor de wisselende Nederlandse seizoenen.

Bekende voorbeelden zijn onder meer “April doet wat hij wil”, waarmee de onvoorspelbaarheid van het aprilweer wordt outgegeven, en “Maart roert zijn staart”, dat wijst op snelle wisselingen in weersomstandigheden in maart. Dergelijke uitspraken komen vooral in de volkstraditie voor en worden nog steeds aangetroffen in folklore, literatuur en alledaagse taal.

Kritisch bekeken zijn weerspreuken geen wetenschappelijke weersvoorspellingen en kunnen ze regionaal sterk verschillen in betekenis en toepasbaarheid. Ze blijven echter een waardevol amenement van de volkscultuur die historische observaties en leefpraktijken rondom het weer documenteert.