Verklaarbaar

Verklaarbaar is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat aangeeft dat iets kan worden verklaard of verantwoord met een duidelijke oorzaak of mechanisme. De basis ligt in het werkwoord verklaren; het achtervoegsel -baar geeft aan dat de mogelijkheid of capaciteit bestaat. Tegenover verklaarbaar staat onverklaarbaar.

In het dagelijks taalgebruik wordt dit bijvoeglijk naamwoord gebruikt wanneer een verschijnsel, situatie of gedrag begrijpelijk kan worden uitgelegd op basis van feiten of oorzaken. In de wetenschap en de filosofie verwijst verklaarbaar naar de mogelijkheid om bevindingen te verantwoorden met theorieën, modellen of mechanismen. Soms gaat het ook om meetbare voorspelbaarheid of oorzaak-gevolg relaties.

In technologische contexten komt de term vooral voor in explainable AI, vaak afgekort als XAI. Daar verwijst verklaarbare kunstmatige intelligentie naar systemen waarvan de uitkomsten of beslissingen kunnen worden geïnterpreteerd en verantwoord, zodat gebruikers de logica en betrouwbaarheid beter kunnen beoordelen.

Andere gerelateerde termen zijn verklaarbaarheid (het vermogen om uit te leggen), verklaringskracht (de mate waarin een verklaring oorzakelijk plausibel is) en uitleg (het uiteenzetten van oorzaken). Het jargon van 'verklaarbaar' kan variëren per vakgebied.

Zie ook: verklaren, verklaringskracht, uitleg, XAI.