Vakwerkbouw

Vakwerkbouw is een traditionele bouwtechniek waarbij een regelmatige netstructuur van vakken (compartimenten) de dragende muur vormt. De techniek komt vooral voor in gebouwen in de Lage Landen en aangrenzende regio’s. Een vak bestaat uit een draagstructuur van houten liggers en staanders of een bakstenen skelet, waardoor verticale en horizontale vakken ontstaan. De tussenruimten worden ingevuld met materialen zoals bakstenen, leem of stucwerk. Soms is de buitenzijde van het vakwerk voorzien van een egaliserende stuclaag, zodat de grid openlijk zichtbaar blijft of juist een glad oppervlak vertoont. Als het infillmateriaal uit baksteen bestaat, spreken we van een bakstenen vakwerk; bij houten frames kan leempleister of leemstuc voorkomen.

Het vakwerkprincipe dateert uit de late middeleeuwen en bereikte een hoogtepunt in de 16e en 17e eeuw, vooral in steden en dorpen langs de Noord-Nederlandse en Duitse grensregio’s. Vakwerk bood flexibiliteit en economisch voordeel: de muurkracht kon deels op de houten structuur rusten, terwijl het infillmateriaal lichter was dan massieve muren. In de loop der tijd werd vakwerkbouw vaak vervangen door volledig metselwerk of steenachtige constructies, maar veel historische vakwerkpanden zijn bewaard gebleven en vormen tegenwoordig erfgoed.

De term vakwerk verwijst naar de vakken die duidelijk of verborgen in het oppervlak voorkomen. Het vakwerk wordt internationaal ook wel verwant geacht aan Fachwerk in het Duits en blijft een belangrijk element van erfgoedarchitectuur in Nederland, Vlaanderen en Noord-Duitsland.