Uitnemen

Uitnemen is een Nederlands werkwoord met de basisbetekenis “uit iets nemen” of “weghalen”. Het combineert het werkwoord nemen met het prefix uit- en duidt op het verwijderen of eruit halen van iets uit de binnenkant van een omhulsel, container of verzameling. Het kan zowel letterlijk als figuurlijk worden gebruikt.

Veelvoorkomende toepassingen zijn onder meer:

- Het fysiek verwijderen van objecten uit een doos, mand of verpakking, bijvoorbeeld: de appels uit de mand nemen; de doos uit de verpakking halen.

- Het onttrekken of opnemen van geld uit een rekening of portemonnee, veelal in praktische taal ook gezegd als geld opnemen.

- Het verwijderen van een medisch of tandheelkundig object, zoals een tand of kies uitnemen.

- Het selecteren of verwerven van een voorwerp of gegevens uit een verzameling, bijvoorbeeld een steekproef uit de populatie uitnemen of gegevens uit een dataset uitnemen.

In sommige vakgebieden verschijnt ook de nominale vorm uitname, waarmee verwezen wordt naar de handeling van uitnemen.

Etymologie en grammatica: uitnemen is opgebouwd uit nemen met het prefix uit- en is in veel gevallen een separabel werkwoord; het prefix kan in de zin verplaatst worden afhankelijk van de zinsconstructie. Een voorbeeld uit de dagelijkse taal is: “Ik neem de doos uit.” (kleine varianten zoals “Ik neem de doos eruit” zijn eveneens gebruikelijk afhankelijk van de context).