Tektoniek

Tektoniek is een vakgebied binnen de aardwetenschappen dat de krachten en processen bestudeert die leiden tot de vervorming en herverdeling van de aardkorst en de lithosfeer. De kern van het onderwerp is plaattektoniek: de lithosfeer bestaat uit een beperkt aantal platen die ten opzichte van elkaar bewegen. De beweging wordt aangedreven door convectie in de mantel en komt tot uiting in bergvorming, aardbevingen, vulkanisme en de vorming van oceaanbodem en gebergten.

Platenranden kunnen divergent zijn (uit elkaar bewegend), convergent (naar elkaar toe bewegend) of transform (langs elkaar langs schuivend). Divergentie leidt vaak tot riftvalleien en nieuw oceaanbodem; convergentie kan resulteren in subductie van een plaat onder een andere en tot bergketens of vulkanische boogvorming; transform randen veroorzaken aardbevingen langs breed verspreide breuken.

Bewijs voor plaattektoniek omvat onder meer seafloor spreading, paleomagnetisme en de patronen van aardbevingen die langs plaatgrenzen lopen. Intraplate-activiteit, hotspots en vulkanisme buiten expliciete plaatgrenzen worden ook verklaard vanuit tektonische bewegingen.

Historisch gezien vormden continentaal drift van Wegener en later de ontwikkeling van plate tectonics in de jaren zestig een keerpunt. Die theorie verenigt waarnemingen uit geofysica, seismologie, geologie en magnetisme om de dynamiek van de aardkorst wereldwijd te verklaren.

Toepassingen van tektoniek omvatten risicobeoordeling voor aardbevingen en vulkanen, exploratie van mineralen en olie/gas, en het begrip van landschapsontwikkeling en geologische geschiedenis.