Rechtspraak

Rechtspraak is het geheel van procedures en beslissingen van de rechterlijke macht. Het omvat civiele, strafrechtelijke en administratieve zaken en heeft als kernfunctie het handhaven en uitleggen van de wet, de bescherming van fundamentele rechten en de waarborging van de rechtsstaat.

Independente rechtspraak: rechters en gerechtshoven staan onafhankelijk van de uitvoerende macht. De rechterlijke macht interpreteert wetgeving, toetst overheidsbesluiten en beslist in geschillen tussen burgers, bedrijven en de overheid.

De belangrijkste organen van de Nederlandse rechtspraak zijn de Hoge Raad der Nederlanden (hoogste rechtscollege, cassatie en doctrine), de Gerechtshoven (hoge rechtbanken) die in hoger beroep beslissen, en de rechtbanken (rechtbanken) die meestal in eerste aanleg zittingen houden in civiele en strafzaken. Voor administratieve zaken geldt de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State als hoogste administratieve rechter, naast andere administratieve rechtscolleges.

Procedureel verloop: partijen dienen stukken in, er vinden openbare zittingen en pleidooien plaats, en vonnissen worden uitgesproken en vaak gepubliceerd als jurisprudentie. Arbitrage en mediation spelen daarnaast een rol in sommige geschillen. De rechterlijke macht rapporteert en werkt vaak met rechtsbijstand en toezicht door de griffie en andere instellingen.

Internationale en Europese dimensie: Nederlandse rechtspraak moet EU-wetgeving en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens naleven. Uitspraken kunnen door middel van toetsing aan Europese normen worden getoetst, en de jurisprudentie van de Hoge Raad beïnvloedt ook Europeesrechtelijke interpretaties.

Samengevat vormt rechtspraak de praktische uitvoering van de wet, de bescherming van rechten en de stabiliteit van het rechtsstelsel.