Proefballonnetje

Proefballonnetje is een uitdrukking uit het Nederlands die wordt gebruikt om een voornemen of voorstel op z’n minst deels bekend te maken met als doel de publieke reactie te peilen voordat men tot definitieve besluitvorming overgaat. Het gaat meestal om een plan, idee of beleidsmaatregel die nog niet vaststaat, maar wel voldoende duidelijk is om vragen, kritiek en steun te kunnen toetsen.

De uitdrukking verwijst naar de figuurlijke metafoor van een klein ballonnetje dat wordt opgelaten om te zien in welke richting de wind waait. In de politiek en in de media wordt dit beeld gebruikt voor berichten die bedoeld zijn om draagvlak te verkennen zonder zich aan concrete verplichtingen te binden. De term komt veel voor in journalistieke en politieke contexten en is verwant aan Engelse uitdrukkingen als trial balloon of pilot balloon.

In de praktijk kan een proefballonnetje bestaan uit een voorwaarde, een opmerking in een interview, een lek of een aangekondigde maar niet afgebakende beleidsstap. Het doel is om signalen uit de samenleving en tussen coalitiepartners te verzamelen en het voorstel zo te kunnen aanpassen, of uiteindelijk te beslissen of het idee haalbaar is. Het kan helpen om tijdige aanpassingen door te voeren of misverstanden te voorkomen, maar kan ook leiden tot teleurstelling of kritiek als de verwachting vervolgens niet wordt waargemaakt.

Hoewel het kan dienen om besluitvorming te vergemakkelijken, kan een proefballonnetje ook misbruikt worden of leiden tot misvattingen als het publiek het als manipulatie ziet. Het succes hangt af van de geloofwaardigheid van de bron en de mate van onzekerheid rond het voorstel. Synoniemen zijn onder meer testballon of pilotballon.