Opregulering

Opregulering is een biologisch proces waarbij de activiteit of het aantal moleculen binnen een signaalroute toeneemt. Het kan betrekking hebben op genexpressie, de aantallen receptoren op het celoppervlak of de beschikbaarheid van signaalmoleculen. Opregulering ontstaat vaak als reactie op afname van blootstelling aan een ligand, langdurige stimulatie of farmacologische blokkade van een signaalpad, waardoor cellen gevoeliger worden of sterker reageren op latere stimuli.

Er bestaan verschillende mechanismen waardoor opregulering optreedt. Transcriptionele opregulering verhoogt de productie van mRNA en uiteindelijk van eiwit. Posttranslationele regulatie kan de eiwitstabiliteit verhogen of de translatie bevorderen. Daarnaast kunnen meer receptoren naar het celoppervlak worden getransporteerd of minder snel afgebroken, waardoor het totale aantal functionele receptoren toeneemt. Veranderingen in signaalroutes kunnen ook de gevoeligheid van het systeem verhogen.

Voorbeelden treden op in diverse systemen. In de zenuwen kan receptoropregulering optreden na chronische blootstelling aan geneesmiddelen of neurotransmitters, wat de respons op latere stimuli beïnvloedt. In het immuunsysteem kan cytokinen de expressie van MHC-moleculen op antigenpresenterende cellen verhogen. In de kliniek is opregulering relevant omdat het de werking van medicijnen kan veranderen, kan bijdragen aan tolerantie, of juist de gevoeligheid bij stopzetting van behandeling terug kan keren.

Opregulering illustreert de plasticiteit van cellulaire signaalroutes en is een sleutelconcept in farmacologie, moleculaire biologie en pathologie.