Opgestaan

Opgestaan is het voltooid deelwoord van het Nederlandse werkwoord opstaan. Opstaan betekent in de meest letterlijke zin jezelf uit bed heffen of uit een liggende of zittende positie komen, en kan ook figuurlijk verwijzen naar het begin van een activiteit of een opkomst of verzet. Het werkwoord opstaan is scheidbaar, wat betekent dat in de tegenwoordige tijd de scheidbare delen uit elkaar gaan (ik sta op, jij staat op, hij staat op; wij staan op).

In de voltooide tijd wordt opstaan doorgaans vervoegd met het hulpwerkwoord zijn: ik ben opgestaan, jij bent opgestaan, zij zijn opgestaan. De combinatie van op en staan geeft de betekenis van een voltooide beweging naar een staande positie weer. Het voltooid deelwoord “opgestaan” kan in zinsverband ook als bijvoeglijke bepaling voorkomen, bijvoorbeeld in een zin als “de opgestane persoon” (though minder gebruikelijk in dagelijks taalgebruik).

Gebruik en betekenis: opstaan wordt vaak gebruikt voor fysieke opstanding uit bed, maar ook in figuurlijke zin, zoals een beschrijving van opstand of verzet: “het volk is opgestaan tegen de onderdrukking.” Verder komen uitdrukkingen voor zoals “opstaan tegen” (in opstand komen) en “opstaan uit” (herstarten na een onderbreking). Het woord heeft thus zowel concrete als metaphorische toepassingen en blijft een basiswoord in hedendaags Nederlands.