Ontwerptheorie

Ontwerptheorie is een tak van kennis die de principes, concepten en rechtvaardigingen achter ontwerp onderzoekt. Het biedt een theoretisch kader voor wat ontwerp is, hoe ontwerpbeslissingen worden genomen en hoe ontwerp bijdraagt aan verandering en verbetering in menselijke omgevingen. Belangrijke thema's zijn doelmatigheid, esthetiek, gebruikersbeleving en maatschappelijke impact.

Het domein bestrijkt ontwerpprocessen en -praktijken, waaronder probleemdefinitie, idee-generatie, prototyping, evaluatie en implementatie. Kernvragen betreffen de relatie tussen ontwerpers, gebruikers en andere stakeholders, en hoe kennis en feedback door het ontwerp circuleren. Ook stromingen zoals gebruiksgericht ontwerp, participatief ontwerp en co-design vallen onder ontwerptheorie.

Ontwerptheorie is inter- en multidisciplinair en put uit filosofie van technologie, cognitieve psychologie, sociologie, antropologie en esthetiek. Zij maakt doorgaans een onderscheid tussen normative theorieën (hoe ontwerp zou moeten zijn) en descriptieve of empirische theorieën (hoe ontwerp in de praktijk functioneert). Daarnaast onderzoekt zij ontwerpkennis, -methoden en -evaluatie als onderdeel van ontwerponderzoek.

Toepassingsdomeinen zijn onder meer product-, grafisch-, interactie- en serviceontwerp, evenals systeemontwerp en duurzaamheid. In de geschiedenis heeft ontwerptheorie zich ontwikkeld van klassieke ontwerpprincipes naar hedendaagse ontwerpwetenschappen, met invloed van denkers zoals Herbert Simon en Don Norman. Tegenwoordig bekijkt de ontwerptheorie ook de sociaal-technische implicaties en ethische dimensies van ontwerp.