Onderzoeksfinancieringsinstellingen

Onderzoeksfinancieringsinstellingen zijn organisaties die middelen toekennen voor wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling. Ze ondersteunen zowel fundamenteel als toegepast onderzoek en kunnen publiek, privaat of gemengd van aard zijn. Hun kernfunctie is het toekennen van beurzen, subsidies of contractfinanciering aan onderzoekers, onderzoeksinstituten en consortia, vaak via gestructureerde selectieprocedures.

Types van onderzoeksfinancieringsinstellingen omvatten openbare agentschappen die nationale of regionale onderzoeksfinanciering beheren; particuliere en filantropische fondsen; en internationale financiers. Onder Europees verband spelen de Europese Commissie en programma’s als Horizon Europe een belangrijke rol, met onder andere de Europese Onderzoeksraad (ERC) en gezamenlijke projecten. In Nederland is de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) de belangrijkste publieke financier; ZonMw richt zich op gezondheidsonderzoek; daarnaast bestaan tal van stichtingen en regionale fondsen die onderzoek ondersteunen.

Proces en criteria: aanvragen, peer review, toekenningsbesluiten en contractuele uitvoering gevolgd door verantwoording en monitoring. Beoordelingscriteria richten zich doorgaans op wetenschappelijke kwaliteit, relevantie en impact, haalbaarheid en uitvoering, kwaliteit van de onderzoeksgroepen en -infrastructuur, en soms duurzaamheid of maatschappelijke meerwaarde. Afnemers moeten vaak voldoen aan Open Access, data- en reproducibiliteitsverplichtingen en andere transparantie-eisen.

Impact en uitdagingen: deze instellingen beïnvloeden de richting en tempo van wetenschappelijk onderzoek door middel van prioriteitenstelling en financieringskaders. Daarnaast spelen transparantie, verantwoording, toegankelijkheid en gelijke kansen een rol, net als administratieve lasten en de behoefte om risico’s te nemen en innovatie te stimuleren. Open science en samenwerking worden steeds belangrijker binnen het veld van onderzoeksfinanciering.