Nieteiwitcoderend

Nieteiwitcoderend verwijst in de genetica naar elementen in het genoom die geen eiwitten coderen. Dit kan gaan om DNA-sequenties die worden getranscribeerd in RNA-moleculen met regulerende, structurele of katalytische functies, in plaats van te worden vertaald tot eiwitten. Niet eiwit coderende elementen spelen een cruciale rol bij de besturing van genexpressie en bij het onderhoud van de chromatinale orde.

Tot de niet eiwit coderende elementen behoren onder meer niet-coderende RNA-genen, zoals ribosomaal RNA (rRNA), transfer RNA (tRNA), microRNA (miRNA), small nucleolaire RNA (snoRNA), piRNA en lange niet-coderende RNA's (lncRNA). Daarnaast omvatten ze regulerende DNA-elementen zoals promoters, enhancers, silencers en insulators, die vaak functioneren op niveau van transcriptie en chromatin-structuur. Sommige van deze elementen worden zelf getranscribeerd tot niet-coderende RNA's, zoals enhancer RNAs (eRNA).

In veel organismen vormt niet eiwit coderend DNA een aanzienlijk deel van het genoom. In mensen is een groot deel van het genoom niet-coderend, maar niet alle niet-coderende sequenties hebben een bekende functie. Niet-coderende RNA-moleculen en regulerende elementen dragen bij aan ziektevalidatie, ontwikkeling en weefsel-specifieke expressie, door beïnvloeding van transcriptie, RNA-splicing, translatie en genetische stabiliteit.

Onderzoek naar niet eiwit coderende regio’s omvat genomische annotatie, RNA-sequencing en vergelijkende genomica. Deze velden proberen de functionele annotatie en evolutie van niet-coderende elementen te begrijpen. Klinisch relevante varianten in niet-coderende regio’s kunnen genregulatie beïnvloeden en dragen bij aan ziekterisico en diagnose.