nietcoderend

Niet coderend is een term uit de genetica en genomica die aangeeft dat een molecuul of een sequentie geen eiwitcode bevat. In genetische contexten worden coderende en niet coderende elementen onderscheiden, waarbij de eerste groep codeert voor polypeptiden en de tweede geen eiwitproduct oplevert.

Niet coderend DNA omvat de grootste delen van het ouderwetse genoom. Voorbeelden zijn intronen, die wel worden getranscribeerd maar uit het mRNA worden verwijderd; UTR-gebieden (onvertalingregio’s aan de uiteinden van transcripties); promotor- en enhancer-regio’s die genexpressie reguleren; en talrijke repetitieve elementen zoals transposons. Ook delen die geen duidelijke functie hebben, worden tot niet coderend DNA gerekend, hoewel veel sequenties mogelijk nog onbekende of contextafhankelijke functies bezitten.

Niet coderend RNA (ncRNA) zijn RNA-moleculen die niet vertaald worden tot eiwitten maar wel biologische functies hebben. Tot ncRNA behoren tRNA en rRNA, die een rol spelen in eiwit-synthese; en regulatorische RNA’s zoals microRNA (miRNA), small interfering RNA (siRNA), piRNA en long non-coding RNA (lncRNA). Deze moleculen zijn betrokken bij transcriptie- en RNA-procesregulatie, chromosomale structuur en genexpressie.

Het begrip niet coderend geeft aan dat een molecuul of gebied geen eiwitcode produceert, maar niet coderend DNA en ncRNA kunnen essentiële functies vervullen. De betekenis en functionaliteit van veel niet coderende elementen zijn onderwerp van actief onderzoek en discussies, mede door technologische ontwikkelingen zoals RNA-sequencing en grootschalige genoomprojecten.