Kofschipregel

Kofschipregel, ook wel de regel van het t-kofschip genoemd, is een geheugensteuntje uit de Nederlandse grammatica dat wordt gebruikt om te bepalen welke uitgang een regelmatig werkwoord in de verleden tijd krijgt. De regel gaat over de keuze tussen -te en -de in de enkelvoudige verleden tijd van regelmatige werkwoorden.

De kern van de regel is: bekijk de laatste klinker of medeklinker van de stam (dus zonder -en). Als die laatste klank een stemloze medeklinker is uit de groep t, k, f, s, ch, p, dan krijgt de verleden tijd -te. Doet de laatste klank er één van die groep niet toe, dan krijgt de verleden tijd -de. Als de stam eindigt op een klinker of op een andere, stemhebbende medeklinker, volgt meestal -de.

Voorbeelden helpen de regel duidelijk te maken. Het werkwoord werken heeft stam eindigend op k (stemloos), dus: werkte. Wonen eindigt op n (stemhebbend), dus: woonde. Laden eindigt op d (stemhebbend), dus: laadde. Zetten eindigt op t (stemloos), dus: zette. Bij deze vormen zie je hoe de laatste klank de keuze bepaalt.

De kofschipregel geldt vooral voor regelmatige (zwakke) werkwoorden; onregelmatige ( Sterke) werkwoorden volgen vaak andere klanken en verdwijnt de eenduidigheid van de regel. Daarnaast zijn er varianten en regionalismen in de uitleg van welke klanken precies meetellen, maar de hoofdgedachte blijft: de groep t-kofschip markeert -te, buiten die groep volgt -de.

Historisch gezien is de regel een didactische tool die in het Nederlandse onderwijs werd ontwikkeld om de spelling van de verleden tijd te vereenvoudigen en te onthouden.