Koalievorming

Koalievorming is het proces waarbij na verkiezingen in een parlementair systeem een regering wordt gevormd die samen een meerderheid in het parlement kan vormen en zo het vertrouwen van de volksvertegenwoordiging kan genieten. In landen met verhoudingsgewijze vertegenwoordiging komen vaak meerdere partijen in aanmerking voor een coalitie, waardoor afspraken over beleid en ministersposten nodig zijn om tot een werkbare regering te komen. In Nederland en België is dit proces een bekend onderdeel van het politieke systeem.

Het proces kent meestal verschillende fasen. Een informateur wordt door het staatshoofd (of een bevoegd orgaan) aangesteld om exploratief overleg te voeren met de partijen, om mogelijke coalities te verkennen en rode lijnen vast te stellen. Als een plausibele combinatie van partijen wordt gevonden, wordt doorgaans een formateur benoemd—meestal de leider van de grootste partij—in die hoedanigheid een regering moet vormen, een regeerakkoord of coalitieakkoord moet onderhandelen en ministers moet aanstellen. Na afronding van de onderhandelingen wordt het kabinet aan het staatshoofd gepresenteerd en, na goedkeuring, beëdigt het kabinet.

Soms lukt een coalitie niet, waarna een volgende informateur of zelfs nieuwe verkiezingen aan de orde kunnen komen. Ook kunnen regeringen als minderheidskabinet opereren, gesteund door een getekend vertrouwen- en/ of leveringsakkoord met andere fracties. Veelvoorkomende onderwerpsthema’s in coalitieonderhandelingen zijn financiën, belastingen, zorg, werkgelegenheid, immigratie en klimaatbeleid. Koalievorming is daarmee een cruciaal instrument voor het democratische proces, omdat het de basis legt voor continuïteit en stabiliteit van de regering.