Klankpoëzie

Klankpoëzie, of geluidspoëzie, is een vorm van poëzie waarbij de klank van taal centraal staat. De focus ligt op fonemen, ritme, intonatie, adem en timbre, terwijl de betekenis van de woorden vaak secundair of zelfs afwezig is. Poëzie in deze traditie maakt veel gebruik van niet-lexicale klanken, klanknabootsing, alliteratie en experimenten met klanksamenstelling en tempo. Het lezen kan live plaatsvinden of door middel van schriftelijke teksten die vooral de luisterervaring benadrukken.

Historisch gezien ontstond klankpoëzie in de avant-garde van de twintigste eeuw, met vroege experimenten in Dada en andere vernieuwingsstromingen. Een aantal iconische voorbeelden komt uit de performances van Hugo Ball met Karawane en Kurt Schwitters’ Ursonate, waarmee het accent van tekst naar geluid verschoof. In de daarna volgende decennia ontwikkelden zich internationale praktijken en kruisbestuivingen met lettrisme, concrete poëzie en muzikale stromingen zoals musique concrète. Klankpoëzie blijft vaak nauw verbonden met live uitvoering en performance, maar kan ook in geschreven vorm werken waarin klank en structuur de belangrijkste rol spelen.

Technieken binnen klankpoëzie omvatten onder meer het manipuleren van klankpatronen, het inzetten van herhaling, variaties in tempo en toonhoogte, en het gebruik van adem en spraakritme als instrument. De dichter experimenteert met de relatie tussen klank en betekenis en met de luisterervaring van het publiek. Belangrijke voorbeelden zijn de vroege pioniers uit de Dada-periode en latere schrijvers en performers die klank als hoofdtoepsel gebruiken; veel hedendaagse kunstenaars blijven deze traditie in diverse media voortzetten.