Kanaalstoornissen

Kanaalstoornissen, ook wel kanaalopathieën genoemd, zijn aandoeningen die ontstaan door disfunctie van ionkanalen in de celmembranen van exciterende cellen zoals neuronen en skeletspieren. Deze kanalen regelen de stroom van Na+, K+, Ca2+ en Cl- en daarmee de elektrische prikkelvorming en signaalgeleiding. Genetische mutaties of zeldzame verworven factoren kunnen leiden tot abnormale activiteit van deze kanalen, waardoor uiteenlopende klinische beelden ontstaan, zoals epilepsie, migraine, ataxie, myotonie en periodieke verlamming. De aandoeningen zijn vaak autosomaal dominant maar kunnen ook recessief of sporadisch voorkomen, met aanzienlijke variabiliteit in presentatie en ernst.

Op basis van het betrokken kanaal ontstaan verschillende subgroepen. Na+-kanaalstoornissen (bijvoorbeeld SCN1A, SCN2A, SCN8A) worden geassocieerd met epilepsieën zoals Dravet-syndroom en andere epilepsietypen, maar kunnen ook spierklachten met zich meebrengen door misregulatie van excitatie. K+-kanaalstoornissen (bijvoorbeeld KCNA1, KCNT1, KCNQ2/3) geven vaak episodische verschijnselen zoals episodische ataxie (EA1 door KCNA1), maar kunnen ook epilepsie of longaandoeningen betreffen. Ca2+-kanaalstoornissen (bijvoorbeeld CACNA1A, CACNA1S) komen voor bij episodische ataxie, migraine met aura en periodieke verlammingen; CACNA1A is eveneens betrokken bij familiaire hemiplegische migraine. Cl−-kanalen zoals CLCN1 veroorzaken myotonie congenita; SCN4A kan ook myotonie en periodieke verlamming veroorzaken.

Diagnostiek bestaat uit klinische evaluatie, familiegeschiedenis en genetische testing via gerichte kanalenpanels of exom sequencing, aangevuld met neurofysiologisch onderzoek (EEG, EMG) indien nodig. Behandeling is vaak gericht op het kanaal en omvat symptomatische aanpak, antiepileptica, en specifieke strategieën zoals mexiletine bij myotonie of acetazolamide bij episodische ataxie, naast advies over triggers en genetic counseling. Onderzoek blijft gericht op betere genotype-phenotype voorspelling en gerichte therapieën.