Hormonami

Hormonami nazywamy chemiczne czynniki przekazu, produkowane przez gruczoły endokrynne i uwalniane do krwiobiegu, skąd docierają do komórek docelowych. Najważniejszym ich zadaniem jest regulacja procesów fizjologicznych—metabolizmu, wzrostu, rozwoju, reprodukcji, reakcji na stres i zachowań. Działają poprzez wiązanie z receptorami na powierzchni komórek lub wewnątrz nich, co inicjuje odpowiednie sygnały komórkowe lub zmiany w ekspresji genów.

Hormonami mogą być cząsteczki różnego typu: peptydowe i białkowe (np. insulina, hormon wzrostu, wazopresyna), steroidowe (np. kortyzol, estrogeny, testosteron, aldosteron) pochodne cholesterolu oraz aminy biologiczne (np. tyroksyna, adrenalina). Główne gruczoły endokrynne to przysadka mózgowa, podwzgórze, tarcznica, przytarczyce, nadnercza, trzustka i gonady, ale długość i zakres wpływu hormonów wykracza także poza klasyczne narządy, obejmując inne tkanki i komórki.

Regulacja wydzielania hormonów opiera się na złożonych mechanizmach, w tym sprzężeniu zwrotnym osi podwzgórze–przysadka, rytmach dobowych i pulsacyjnej sekrecji. Hormony mogą być przenoszone we krwi w formie wolnej lub związanej z nośnikami białkowymi, a ich działanie jest często precyzyjne i czasowo ograniczone.

Znaczenie kliniczne hormonów jest duże: zaburzenia wydzielania prowadzą do niedoczynności lub nadczynności, takich jak cukrzyca, choroby tarczycy czy zaburzenia kory nadnerczy. Leczenie obejmuje uzupełnianie hormonów, terapię antykoncepcyjną, terapię zastępczą oraz modulowanie osi regulacyjnych. Diagnostyka opiera się na oznaczeniach stężenia hormonów, testach stymulacyjnych i badaniach obrazowych.