podwzgórzeprzysadka

Podwzgórze-przysadka to kluczowy układ neuroendokrynny mózgu, łączący układ nerwowy z gospodarką hormonalną. Przedstawia on centralny mechanizm sterowania wieloma procesami fizjologicznymi poprzez produkcję i uwalnianie hormonów, które regulują działanie innych gruczołów dokrewnych oraz funkcje organizmu.

Podwzgórze wytwarza hormony uwalniające i hamujące, które dostają się do przysadki poprzez układ wrotowy. Przysadka mózgowa składa się z dwóch części: przedniej (adenohypophysis) oraz tylnej (neurohypophysis). Część przednią pobudzają lub hamują hormony podwzgórza, co prowadzi do uwalniania hormonów tropowych: ACTH, TSH, LH, FSH, GH i prolaktyny. Część tylna magazynuje i uwalnia antydiuretyczny hormon (ADH, vasopressin) oraz oksytocynę, które są wytwarzane w podwzgórzu.

Działanie osi podwzgórze-przysadka obejmuje trzy główne układy: oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA), oś podwzgórze-przysadka-tarczyca (HPT) oraz oś podwzgórze-przysadka-gonady (gonadalna). Hormony wydzielane przez przysadkę działają na nadnercza, tarczycę i gonady, a ich sekrecję zwykle reguluje negatywne sprzężenie zwrotne ze hormonami wytwarzanymi w narządach docelowych.

Funkcje obejmują kontrolę wzrostu, metabolizmu, reakcji na stres, reprodukcji, laktacji i równowagi wodnej. Zaburzenia obejmują niedoczynność lub nadczynność przysadki, hiper- lub hipoprolaktynemię, guzy przysadki (adenomy), cukrzycę insipidus oraz zaburzenia osi HPA. Diagnostyka opiera się na badaniach hormonalnych i imagingu (MRI); leczenie zależy od przyczyny i może obejmować farmakoterapię, chirurgię lub radioterapię.