podwzgórzu

Podwzgórze (hypothalamus) jest częścią diencefalonu mózgu. Znajduje się poniżej wzgórza i tworzy dno oraz dolne ściany trzeciej komory. Jest kluczowym ośrodkiem integrującym sygnały z układu autonomicznego, układu hormonalnego i układu limbicznego oraz łączącym mózg z przysadką mózgową poprzez infundibulum i medianę eminencję, co umożliwia przekazywanie informacji i hormonów do przedniego i tylnego płata przysadki.

Podwzgórze zawiera liczne jądra i obszary, które tworzą jego funkcjonalne partycje. Wśród najważniejszych znajdują się jądro nadwzrokowe i przykomorowe (wydzielające neurohormony), jądro łukowate (regulacja apetytu i metabolizmu), ośrodki przednie, pośrednie i guzowate (wiążące pamięć i funkcje endokrynne), a także jądro nadskrzyżowaniowe odpowiedzialne za regulację rytmów dobowych. W pobliżu znajduje się organum vasculosum laminae terminalis i inne struktury osmoreceptorowe. Podwzgórze komunikuje się z przysadką poprzez system bezpośrednich połączeń neurosekrecyjnych i portal krwi przysadkowej (hypothalamo-hypophysial portal system).

Funkcje podwzgórza obejmują regulację endokryną poprzez wydzielanie hormonów uwalniających i hamujących (np. TRH, CRH, GnRH, GHRH, somatostatyna, dopamina) do przedniego płata przysadki, oraz produkcję oksytocyny i wazopresyny, które trafiają do tylnego płata przysadki. Dodatkowo steruje układem autonomicznym, termoregulacją, głodem i sytością, pragnieniem, snem i rytmami okołodobowymi, reprodukcją oraz reakcją na stres.

Uszkodzenia podwzgórza mogą prowadzić do cukrzycy insipidusa centralis, zaburzeń termoregulacji, zmian apetytu i masy ciała, zaburzeń snu i płci, a także do zaburzeń rytmów dobowych i funkcji autonomicznych. Zmiany patologiczne obejmują urazy, guzy i wrodzone zaburzenia neurologiczne, takie jak zespół GnRH deficiency.