Homoniemen

Homoniemen zijn woorden die dezelfde vorm hebben maar verschillende betekenissen. In de taalkunde verwijst de term meestal naar twee of meer woorden die qua vorm identiek zijn en daardoor voor verwarring kunnen zorgen, vooral buiten de context. Het begrip omvat zowel woorden die hetzelfde gespeld en uitgesproken worden maar verschillende betekenissen hebben, als woorden die hetzelfde klinken maar anders gespeld zijn.

Binnen de categorie van homoniemen onderscheidt men vaak twee subtypen: homografen en homofonen. Homografen hebben dezelfde spelling, maar kunnen verschillende uitspraken en betekenissen hebben. Een voorbeeld is bank: als financieel instelling versus een zitbank. Homofonen klinken hetzelfde maar kunnen verschillend gespeld zijn; ze leveren soms ook verwarring op, bijvoorbeeld bij woorden als riem en rime in bepaalde dialecten, afhankelijk van uitspraak.

Veel voorkomende voorbeelden van homoniemen in het Nederlands zijn: bank (financiële instelling) en bank (zitmeubel); kussen (to kiss) en kussen (een zacht voorwerp om hoofd op te leggen). Een ander klassiek voorbeeld is arm: arm (ledemaat) en arm (arm, gebrek aan geld). De betekenisverschillen ontstaan vaak door verschillende oorsprong of historische ontwikkelingen, terwijl de vorm gelijk blijft.

Homoniemen vormen een bron van ambiguïteit in tekst en gesprek, maar contextuele aanwijzingen maken meestal duidelijk welke betekenis bedoeld is. Ze spelen een belangrijke rol in taalonderwijs, woordspellen en puns. In contrast hiermee wordt onderscheid gemaakt met polysemie, waarbij meerdere betekenissen voortkomen uit een verwante of samenhangende betekenis van één begrip.