Datautiliteit

Datautiliteit is een term die in het Nederlands wordt gebruikt om de bruikbaarheid en waarde van data voor analyse en besluitvorming aan te duiden. In toenemende mate verwijst datautiliteit naar hoe goed datasets voldoen aan de behoeften van een specifieke context, onderzoeks- of bedrijfsdoelstelling. De term wordt vaak gebruikt in samenhang met datakwaliteit, governance en privacyvraagstukken.

De bruikbaarheid van data wordt beïnvloed door factoren zoals nauwkeurigheid, volledigheid, consistentie, tijdigheid en relevantie, maar ook door interpretabiliteit en duidelijkheid van definities. Datautiliteit is sterk contextafhankelijk: dezelfde dataset kan in de ene toepassing hoog utiliteit hebben en in een andere relatief laag, afhankelijk van de analyses en besliskaders.

Toepassingen omvatten business intelligence, beleidsanalyse, voorspellende modellen en data‑deling onder privacy-eisen. Een kernaspect is de privacy‑utility trade-off: maatregelen die privacy verbeteren, kunnen de analyseerbaarheid verminderen, terwijl verbeteren van utiliteit soms privacyrisico’s verhoogt. Praktisch draait het om het afstemmen van beoogde inzichten met passende beveiliging en data‑verantwoordelijkheid.

Uitdagingen bestaan uit het operationaliseren van utiliteit in meetbare KPI’s, het omgaan met onvolledige of inconsistente data, en het waarborgen van representativiteit bij data‑deling. Daarnaast kan het optimaliseren van utiliteit leiden tot biases als de afwegingen niet task-specific zijn of de context onvoldoende wordt meegenomen.

Zie ook: datakwaliteit, data governance, privacy‑utility trade-off, differential privacy, data‑anonimisering en data‑analyse.