Cybernetikken

Cybernetikken is een interdisciplinaire wetenschap die regulatie, communicatie en besturing bestudeert in complexe systemen, waaronder machines, levende organismen en sociale organisaties. Het legt de nadruk op feedback, informatie-uitwisseling en adaptieve interactie met een veranderende omgeving. In tegenstelling tot louter automatisering onderzoekt cybernetikken hoe systemen zichzelf reguleren en buiten- en binnensystemen op elkaar afstemmen.

De beweging ontstond in de tweede helft van de twintigste eeuw. Norbert Wiener lanceerde het vakgebied met Cybernetics (1948), en andere sleutelfiguren zoals W. Ross Ashby en Warren McCulloch en Walter Pitts droegen bij aan theorieën over regelkring, variatie, en neurale netwerken. De naam cybernetiek is afgeleid van het Griekse kybernetes, "stuurman" of "gids". In het Nederlands sprak men van cybernetikken en legde men het verband met technologische en sociale systemen.

Belangrijke concepten zijn onder meer feedbackloops (negatieve en positieve feedback), homeostase, stabiliteit en adaptatie. Informatie en communicatie dienen als dragers van regulering, en modellen proberen hoe systemen doelen bereiken met beperkte variatie. Verwant zijn theorieën als het Viable System Model van Stafford Beer en autopoëse van Maturana en Varela.

Toepassingen bevinden zich op gebieden zoals ontwerp van besturingssystemen en robots, kunstmatige intelligentie en machine learning, biologie en fysiologie, en organisatorisch management. Cybernetiek beïnvloedt ook disciplines zoals cybernetische sociologie en systeemdenken.

Vandaag blijft cybernetiek een fundamenteel referentiekader voor systemen en complexiteitswetenschappen. Het vakgebied ontwikkelt zich in lijn met cyberfysische systemen en netwerkanalyses, maar de kernideeën van informatiegestuurde regulering blijven centraal.