zaadkwaliteitstoornissen

Zaadkwaliteitstoornissen verwijzen naar afwijkingen in de kwaliteit van semen, vastgesteld bij een semenanalyse. Belangrijke parameters zijn zaadvolume, zaadcellenconcentratie, beweeglijkheid en morfologie. Waarden buiten de referentiewaarden duiden op een stoornis en kunnen vruchtbaarheidsproblemen veroorzaken. Veelvoorkomende patronen zijn oligospermie (laag aantal zaadcellen), asthenospermie (verminderde beweeglijkheid), teratozoöspermie (veel abnormale vormen) of combinaties daarvan; azoöspermie betekent afwezigheid van zaadcellen in het ejaculaat.

Oorzaken zijn gevarieerd en kunnen genetisch, hormonaal, structureel of milieu-gerelateerd zijn. Voorbeelden zijn Y-chromosoomdeleties, Klinefelter-syndroom, hormonale stoornissen (hypogonadisme, hyperprolactinemie), varicocèle, eerdere infecties of trauma, hittebelasting en leefstijl zoals roken, obesitas en alcoholgebruik. Geneesmiddelen en chemotherapie kunnen eveneens bijdragen.

Diagnostiek omvat ten minste twee semenanalyses met tussenpozen, aangevuld met hormoonmetingen (FSH, LH, testosteron, prolactine), lichamelijk onderzoek en scrotale echografie. Genetische testen worden overwogen bij ernstige of niet-reagerende aandoeningen (bijv. Y-chromosoommicrodeleties, CFTR-mutaties). Bij niet-obstructieve azoöspermie kunnen spermaretrieval-technieken zoals PESA of TESE nodig zijn.

Behandeling is afhankelijk van oorzaak en vruchtbaarheidsdoelen. Leefstijlaanpassingen en behandeling van hormoonstoornissen kunnen geschikt zijn; varicocelectie blijkt bij sommige mannen gunstig. Voor zwangerschap worden vaak IUI of IVF met intracytoplasmatische sperminjectie (ICSI) toegepast; bij obstructieve of niet-obstructieve azoöspermie kan sperma worden verkregen via PESA/TESE. De prognose varieert per oorzaak en partner, maar ART biedt voor veel koppels kansen.