verklaardbaar

Verklaarbaar is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat aangeeft dat iets verklaarbaar of uit te leggen is; in het algemeen betekent het dat de redenen, oorzaken of logica achter een verschijnsel of besluit begrijpelijk en verifieerbaar zijn voor mensen. Het begrip wordt in uiteenlopende domeinen gebruikt, zoals wetenschap, recht, ethiek en technologie, vooral waar transparantie en verantwoording nodig zijn.

De term is afgeleid van verklaren en het achtervoegsel -baar, dat aanduidt dat iets mogelijk of geschikt is voor een bepaalde handeling.

In de informatica en datawetenschap wordt verklaarbaarheid vaak toegepast als tegenhanger van black-box-modellen. Het doel is dat de werking en de redenering achter een model of besluit begrijpelijk en verantwoord kunnen worden gemaakt voor gebruikers en toezichthouders. Verklaarbare modellen zijn bijvoorbeeld eenvoudige, interpreteerbare modellen zoals lineaire modellen of beslissingsbomen, of men maakt post-hoc uitleg met technieken als feature importance, LIME en SHAP.

In Europese beleids- en regelgeving context wordt verklaarbaarheid gezien als cruciaal voor transparantie, verantwoording en vertrouwen bij geautomatiseerde besluitvorming. Het begrip beïnvloedt risicobeheer, data-ethiek en privacybescherming en leidt tot normen en evaluatiemethoden voor interpretabiliteit van algoritmen.

Zie ook: Explainable AI, interpreteerbaarheid, modeluitleg.