valruimte

Valruimte is een begrip uit kwaliteitszorg en engineering dat verwijst naar de buffer of marge rondom een gewenste waarde of grenswaarde. In de praktijk geeft valruimte aan hoeveel afwijking nog acceptabel is voordat een grenswaarde wordt bereikt of een product buiten specificaties valt. De exacte interpretatie verschilt per sector en organisatie; in veel gevallen wordt valruimte gezien als synoniem voor tolerantieruimte of marge.

In meet- en productieomgevingen wordt valruimte vaak gekoppeld aan tolerantie en variabiliteit van het proces. De valruimte kan per kant worden bepaald: bijvoorbeeld bij een doelwaarde van 100 eenheden met grenswaarden 95 en 105 ligt de valruimte tot de grenswaarden op 5 eenheden aan elke kant. De totale valruimte is daarmee de som van de afstanden tot de grenzen, terwijl de per-kant valruimte de afstand tot de dichtstbijzijnde grens aangeeft.

Toepassingen van valruimte omvatten ontwerp en engineering, kwaliteitscontrole, procesbeheersing en risicobeoordeling. Het begrip helpt bij het bepalen van welke componenten en processen acceptabel zijn en bij het inschatten van meetonzekerheden en variatiebanden. In statistische termen kan valruimte samenhangen met processtabiliteit en de berekening van indexes zoals Cp en Cpk, die aangeven hoe goed een proces binnen de specificaties opereert.

Beperkingen bestaan doordat er geen uniforme, internationaal vastgelegde definitie is voor valruimte. Interpretatie en afbakening hangen af van de sector, de gebruikte meetmethoden en de specificaties van een organisatie. Zie ook toleranties, tolerantielimieten, marge en veiligheidsmarge.