tonghoogte

Tonghoogte is een term uit de fonetiek en fonologie die verwijst naar de verticale positie van de tong tijdens de articulatie van klinkers. Het is een van de belangrijkste kenmerken waarmee klinkers worden beschreven, naast de voor-achterwaartse tongpositie en de lipronding. Klinkers worden doorgaans ingedeeld naar hoogte: hoog (close), midden en laag (open). Voorbeelden van hoge klinkers zijn [i] en [u], voor midden klinkers [e] en [o], en voor lage klinkers bijvoorbeeld [a]. In sommige beschrijvingen worden ook tussenvarianten zoals open-mid en close-mid benoemd.

De tonghoogte heeft een duidelijke akoestische kunstoel: de hoogte van de tong correleert met de F1-formant. Een hogere tongpositie resulteert doorgaans in een lagere F1-waarde, terwijl een lagere tongpositie tot een hogere F1-waarde leidt. Zo dragen tonghoogte en F1 bij aan het onderscheid tussen klinkers in een taal. Tonghoogte werkt samen met andere articulatorische kenmerken, zoals voor-/achterwaartse tongpositie en ronding, om onderscheidende klinkers te produceren (bijvoorbeeld een contrast tussen hoog/front [i] en hoog/back [u]).

Klinkersystemen variëren per taal. Sommige talen hebben relatief weinig hoogte-varianten (bijv. hoog en laag), terwijl andere talen meerdere mid-varianten kennen, waardoor het systeem rijker is. Coarticulatie en sprektempo beïnvloeden de hoogte van de tong tijdens spraak, waardoor tonghoogte in context kan variëren. Tonghoogte blijft een fundamenteel concept bij de analyse van klinkerkwaliteit en taalverschillen.

Zie ook: klinkers, fonetiek, formanten, F1, articulatie.