submenselijk

Submenselijk is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat verwijst naar het idee dat iemand of iets minder dan menselijk is. In gebruik wordt het vaak toegepast om groepen of gedragingen te dehumaniseren en zo morele afstand te winnen of geweld te rechtvaardigen. Het woord drukt een hiërarchie uit waarin het begrip menselijk bestaan als norm geldt en alles wat daarvan afwijkt als minderwaardig wordt beschouwd. Etymologisch bestaat het uit sub- (onder) en menselijk; de combinatie wordt met name in kritisch of beschrijvend taalgebruik aangetroffen.

Historische context: In de 20e eeuw werd de term in de Nederlandse bronnen vaak besproken in relatie tot de taal van propaganda, en vooral in vertaling van of vergelijking met het Duitse Untermensch, dat in nazi-propaganda werd gebruikt om Joden, Sinti en Roma, Slavische bevolkingsgroepen en andere groepen te demoniseren. De term wordt sindsdien gezien als voorbeeld van hoe dehumaniserende retoriek kan faciliteren tot discriminatie en geweld en wordt daarom veelvuldig besproken in historisch en ethisch debat over genocidale systemen.

Hedendaags gebruik en implicaties: In modern ethische en sociale discussies is submenselijk controversieel en veelal afgewezen in serieuze publicistische en politieke taal. Taaladviseurs en mensenrechtenorganisaties waarschuwen dat dehumaniserende termen mensen reduceert tot categorieën en de bescherming van individuele rechten ondermijnt. Voorstelling van mensen op basis van gedrag of beleid, in plaats van inherent mens-zijn, wordt aanbevolen.

Zie ook: dehumanisatie, propaganda, genocide.